Государственное учреждение культуры

"Зельвенская районная библиотека"

231940, Гродненская область, г.п. Зельва, ул. Советская, д. 34
 

Вуліца Шапавалава

Імя героя вызвалення Зэльвеншчыны В.У. Шапавалава вуліца набыла ў пачатку 50-х гадоў мінулага стагоддзя.

Размешчана перпендыкулярна вуліцы Булака.

На вуліцы Шапавалава жылі ветэраны Вялікай Айчыннай вайны: Бялішка Мікалай Іванавіч, Варанчыхін Іван Міхайлавіч, Гарбаценка Мікалай Іванавіч, Фалейчык Васіль Кірылавіч, Крыўцоў Сяргей Аляксандравіч.

Вуліцаўтваральным прадпрыемствам стаў для новай вуліцы Зэльвенскі маслазавод. Ён пачаў дзейнічаць яшчэ да вайны і, рэканструяваны, запрацаваў неўзабаве пасля вызвалення. Невялікі завод славіўся сваімі вырабамі далёка за межамі вобласці і Беларусі: за вопытам да малаказаводаўцаў прыязджалі прафесіяналы з краін Усходняй Еўропы. Сёння ўжо цяжка прыгадаць імёны першых кіраўнікоў, спецыялістаў ды рабочых 50-х гадоў (па некаторых меркаваннях першымі дырэктарамі былі Маскалёў і Аўдзееў). Малако, масла, кефір, марожанае мелі такі смак, што старэйшыя зэльвенцы з настальгіяй згадваюць яго і сёння. Казеін і брынзу вазілі ў Варшаву, Мінск, іншыя гарады рэспублікі і Еўропы. Замежныя госці дзівіліся, як можна на такім маленькім заводзе атрымліваць такую якасную прадукцыю. Перамены ў жыцці завода пачаліся ў 70-ыя гады, калі ў Ваўкавыску пачаў дзейнічаць завод (потым – камбінат) па вытворчасці сухіх дзіцячых малочных прадуктаў. Гігант увабраў у сябе Ваўкавыскі, Свіслацкі і Зэльвенскі маслазаводы. Колькасць рабочых на былым заводзе, вядома, скарачалася. І ўсё ж некалькі дзясяткаў чалавек работу не страцілі. Да 1985 года загадвала прыёмным пунктам Н.М.Жамойціна, а з 1985-га і да моманту закрыцця ў 2010 годзе – А.А.Прэдка. Аляксей Аляксандравіч расказвае: “Мы мелі 11 малакавозаў, якія дастаўлялі з фермаў малако. Тут мы яго ахалоджвалі, дзялілі на сарты, сепарыравалі і адпраўлялі ў Ваўкавыск. Працавалі зладжана, нараканняў з боку дырэкцыі камбіната не мелі. Так што ў поспехах камбіната, які ў 90-ыя гады стаў ААТ “Беллакт”, ёсць і наша заслуга”.

Лазня – вартая ўвагі забудова. Раней невялікая лазенка мясцілася ў глыбіні сучаснай вуліцы Булака (тады – Фабрычнай). З нецярпеннем чакалі новую, што пачала расці на скрыжаванні вуліц Шапавалава і Матросава ў канцы 50-х гадоў. Першых наведвальнікаў прасторная лазня прыняла ў 1960 годзе. Тут працавалі цырульня і буфет. Пастрыгся, папарыўся, выпіў куфель піва, пажартаваў з сябрамі – чым не раскоша ў канцы працоўнага дня?! Час унёс свае карэктывы ў работу лазні. Раней яна працавала тры дні на тыдзень, зараз – толькі ў суботу. Наведвальнікаў стала менш, ды і канкурэнты з’явіліся. Кожная лазня стараецца нечым вылучыцца. Так што і зэльвенскай трэба нешта прадпрыняць, каб сваё 60-годдзе сустрэць дастойна.

Да моманту пабудовы на вуліцы Шапавалава пяціпавярховага дома тут у асноўным стаялі невялікія прыватныя хаціны. І самым-самым першым жыхаром вуліцы стаў герой фінскай і Айчыннай войн І.М.Варанчыхін. Іван Міхайлавіч удзельнічаў у вызваленні Украіны, Румыніі, Венгрыі, Чэхаславакіі, у баях за Берлін. Атрымаў 10 урадавых узнагарод, у тым ліку самую дарагую – медаль “За адвагу”. Як заслужанаму чалавеку яму далі заём на 30 тысяч тагачасных рублёў, і сям’я ветэрана пачала адлік навасёлаў. Дачка Івана Міхайлавіча – акадэмік Расійскай Акадэміі Навук, доктар хімічных навук, прафесар Людміла Іванаўна Варанчыхіна – добра памятае, як па сцяжынцы ад толькі што пабудаванай сярэдняй школы бегала дадому, а навокал – яўрэйскія могілкі з паўразбуранай сінагогай і пустыры, пустыры… Ні Заслонава, ні паралельнай з Шапавалава вуліцы 60 год Кастрычніка не было і ў паміне. Крыху пазней да дома №1 далучыліся хаты Лойкаў, Вераб’ёў, Машканавых, Малышкаў, Чыргуноў, Шалястовічаў, Панасікаў. А таксама ветэранаў вайны. С.А. Крыўцоў пачынаў ратную дзейнасць на Халхін-Голе. Потым былі баі пад Масквой, на Калінінскім і Заходнім франтах, у Заходняй Украіне і на тэрыторыі Германіі. М.І. Бялішка першы бой з фашыстамі прыняў на Бераставіцкай граніцы. В.К.Фалейчык спачатку быў сувязным партызанскага атрада, а пасля вызвалення Беларусі – разведчыкам у Чырвонай Арміі. У сям’і Гарбаценкавых жудасы вайны зведалі і муж, і жонка. Мікалай Іванавіч як механік-вадзіцель бронемашыны прайшоў з баямі па дарогах Малдовы, Венгрыі, Румыніі, Аўстрыі. Марыя Іванаўна з 1943 па 1945 гг. была вязнем ў лагеры асобага рэжыму ў Германіі. А.Д. Калеснікава ў асноўным памятаюць як цудоўнага чалавека і настаўніка. А ён быў і ўдзельнікам Вялікай Айчыннай вайны, меў узнагароды, у т.л. і медаль “За ўзяцце Берліна”. На вуліцы Шапавалава працаваў (на маслазаводзе) разведчык Аляксандр Міхайлавіч Камароў, удастоены ордэна Чырвонай Зоркі за баявыя аперацыі, у якіх прымаў удзел.

Вуліца з 70-гадовай гісторыяй памятае не толькі герояў вайны. Тут, змяняючы адзін аднаго, у самых звычайных дамах жылі кіраўнікі раёна: сем’і Шыхаўца, Падворнага, Кантаровіча, Гоцкі, Дзянішчыка, Будрэвіча. А якія настаўнікі жылі або жывуць! Узяць дынастыю Калеснікавых: і Аляксандр Дзмітрыевіч, і Ніна Васільеўна, і іх дачка Лідзія Аляксандраўна – непераўзыдзеныя спецыялісты ў выкладанні геаграфіі і гісторыі! Лідзія Лявонцьеўна Дзянішчык і Ганна Феліксаўна Жамойдзік натхнілі на настаўніцкі шлях сваіх дачушак Ганну і Юлію. З любоўю ўспамінаюць вучні нарадзіўшыхся тут Г.А. Чыргун-Шаўлоўскую, Т.А. Шалястовіч-Панасік. Выхаванцы садка №1 моцна палюбілі Г.М. Паляніну, вучні санаторнай школы – адзіную ў раёне выдатніцу асветы СССР М.А. Чэчат, а выпускнікі ваеннай акадэміі Рэспублікі Беларусь – старшага выкладчыка В.В. Грэцкага. А колькім зэльвенцам стаць настаўнікамі хіміі дапамагла Л.І. Варанчыхіна, яна ўжо і сама, напэўна, не падлічыць!

Слаўная вуліца і людзьмі іншых патрэбных прафесій; урачом-гінеколагам са шматгадовым стажам Н.Ф.Куліковай, медыкамі М.А. Чыргун-Герасімчык, Т.А. Голуб-Несцярук, аптэкарам М.М. Бялішка-Лойка, кіраўніком зэльвенскіх прадпрымальнікаў А.С. Верстаком. Між іншым, у адзіным на Шапавалава пяціпавярховым доме вырас знакаміты ў рэспубліцы нейрахірург А.В. Шчамялёў! Адным словам, вуліца Шапавалава вельмі багата на герояў ратнай і мірнай працы.

Васіль Уласавіч Шапавалаў

Лёс маёра Васіля Уласавіча Шапавалава цесна звязаны з Зэльвеншчынай. У час летніх баёў 1944 года за вызваленне Беларусі маёр Шапавалаў камандаваў 3-м артдывізіёнам 17 артпалка 137-й стралковай дывізіі. Маёр Шапавалаў непасрэдна Зэльву не вызваляў, але вызваляў значную частку тэрыторыі Зэльвеншчыны ў складзе Рагачоўскай Чырвонасцяжнай ордэнаў Суворава і Кутузава стралковай дывізіі пад камандаваннем палкоўніка Ф.А.Вяроўкіна.
Яго артдывізіён гнаў ворага з вёсак Галынка, Пруд, Луконіца, Кабакі, Росцевічы, Навасёлкі, Лаўрыновічы. На досвітку 11 ліпеня воіны стралковага дывізіёна падышлі да р.Зальвянка ў раёне вёсак Росцевічы, Навасёлкі, Лаўрыновічы. 12 ліпеня 1944 года, у час прарыву ўмацаванай нямецкай абароны ў в. Каралін маёр-артылерыст 17-га палка 137-й стралковай дывізіі ўзяў на сябе карэкціроўку агню батарэі дзе і быў забіты. У паведамленні яб яго гібелі было напісана: “Ваш муж, камандзір в/ч 01069 маёр Шапавалаў В.У. у баі за сацыялістычную Радзіму, верны воінскай прысязе, праявіўшы геройства і мужнасць, быў забіты 12 ліпеня 1944 г. Пахаваны ў парку каля будынку райкама партыі мястэчка Зэльва Баранавіцкай вобласці”. Да 30-годдзя Вялікай Перамогі прах героя – маладога кіраваградскага хлопца – быў перанесены ў брацкую магілу на самы высокі ўзгорак у Зэльве.
За праяўлены гераізм маёр Шапавалаў пасмяротна ўзнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі.

(Паводле крыніц раённай газеты “Праца”) https://zelwa.by/minulae-i-suchasnae-vulicy-shapavalava/

У Дзень народнага адзінства 17 верасня 2022 г. у Зэльве на вуліцы Шапавалава адкрылі візуальную форму ўвекавечання памяці. Памятная таблічка з'явілася каля шматпавярховага дома №25 па вул.Шапавалава. Яна ўвекавечыла памяць маёра Васіля Уласавіча Шапавалава, у гонар якога і названа вуліца.